Fragas do Mandeo

 
Se o pasado martes estivemos na notaría de D. Óscar Manuel López Doval en Betanzos con motivo da adquisición de varias parcelas situadas en Chelo, hoxe volvemos para asina-la escritura de compra de dous montes na Espenuca.

Nesta ocasión as dúas parcelas suman unha superficie de 2.315 m². Están situadas no corazón da fraga, próximas a outras que temos mercado anteriormente; de feito, unha delas linda cunha que xa era nosa.

Para nós, mercar montes non é outra cousa que adquiri-lo dereito de actuar neles. Deste xeito, nesas parcelas poderemos realiza-las diversas actuacións de conservación que se precisen para recupera-lo bosque autóctono, sen estar limitados por intereses de terceiros. De paso, logramos garanti-la súa preservación a longo prazo, pois cando plantamos unha árbore, facémolo coa intención de que siga alí dentro de cen anos. Cando lle poñemos un titor a calquera árbore silvestre que foi deitada pola caída dalgún eucalipto na última corta do monte, facémolo pensando en que chegue o día en que teña un porte admirable polo seu tamaño e idade. E segundo van medrando as árbores, os polinizadores acudirán ás súas flores e os futuros froitos serán devecidos por unha fauna diversa. En definitiva, as fragas e os ríos que as cruzan estarán cheos de vida.

Non podemos deixar de mencionar que estas adquisicións foron posibles grazas á xenerosidade dos nosos modestos doadores. Se compartes connosco o compromiso coa conservación do patrimonio natural da nosa bisbarra, por favor, consulta a sección Colabora, onde tamén poderás coñece-los beneficios fiscais de facernos unha achega. Avanzamos na restauración das fragas ó ritmo dos apoios que recibimos.

 
Hoxe estivemos na notaría de D. Óscar Manuel López Doval en Betanzos para asina-la escritura de compra de varias parcelas situadas no lugar de Chelo.

Se trata de parcelas de bosque de ribeira que suman algo máis dunha hectárea de superficie (exactamente 10.058 m²). Están situadas na beira do río Mandeo, nunha zona moi visitada, pero tamén de alto valor ecolóxico. Aínda que a meirande parte do arborado que albergan é autóctono, tamén teñen algúns eucaliptos e piñeiros, polo que é unha oportunidade para mellora-lo estado do bosque de ribeira. Incluso unha delas ten a vantaxe de lindar coa última parcela que tiñamos mercado e na que estes días estamos xestionando a ramallada resultante da corta dos eucaliptos que tiña.

Igual que en anteriores ocasións, temos que lembrar que estas adquisicións foron posibles grazas á xenerosidade dos nosos modestos doadores. Se compartes connosco a preocupación pola conservación das fragas do río Mandeo e a progresiva perda dos servizos ecosistémicos que nos proporcionan, consulta a sección Colabora, onde tamén poderás coñece-los beneficios fiscais de facernos unha achega. Calquera axuda, por pequena que sexa, é importante.

 
Hoxe achegouse a Chelo un grupo de sete persoas para continuar coa des-eucaliptización do monte de 6.689 m² de superficie que mercamos en agosto, respondendo así á nosa última convocatoria.

Esta xornada foi continuación da que fixemos dentro do programa da Semana de Custodia do Territorio, pero contou con mellor tempo e avanzouse máis no traballo. Aínda así queda moito por facer, polo que convocamos unha nova xornada para o próximo sábado día 18.

Igual que nas dúas ocasións anteriores, a tarefa a realizar será xestionar toda a ramallada resultante da corta dos eucaliptos, de xeito que poidamos plantar árbores autóctonas cando chegue o inverno. O lugar de traballo é de fácil acceso e próximo ó punto onde aparcaremos. A parcela ten pouca pendente, polo que traballaremos sen dificultades. A actividade consistirá en recoller as pólas e amorealas ordenadamente. Será un traballo intenso polo volume da ramallada, pero cada quen poderá descansar cando o necesite.

O punto de encontro será o Centro de Saúde de Betanzos ás 9:30 da mañá, onde compartiremos vehículos para chegar a Chelo. Non é preciso levar ferramentas, pero é conveniente vestir roupa axeitada e calzado robusto. Leva unhas luvas de coiro ou de xardineiro, se dispós delas. Non esquezas algo de picar e de beber para cando fagámo-lo descanso a media mañá.

No caso de animarte a participar, envíanos con antelación os teus datos (nome completo, DNI, móbil, data de nacemento e concello de residencia). Así poderemos notificarche cambios de última hora, facerche un seguro de accidentes e facilitarasnos a organización. Na sección Contacto atoparás a información necesaria.

Punto de encontro: Centro de Saúde de Betanzos.
Data: Sábado, 18 de outubro de 2025.
Hora: Sairemos ás 9:30 e remataremos ás 13:30 horas.

Post data: Nesta ocasión, entre os once inscritos contamos con dúas persoas procedentes de Alemaña e unha de Polonia. Tras explicar a razón pola que estamos a des-eucaliptizar o monte e cal é a etapa na que nos atopamos neste proceso, puxémonos a traballar aproveitando o bo tempo. Co feito nesta xornada, xa temos xestionada a ramallada na metade da parcela.

A Deputación da Coruña financiará nun 80 % os seguros de voluntariado.

 
Hoxe compartímo-la mañá cos matriculados no curso de monitores de tempo libre que está a impartir a Escola de Tempo Libre Fervenza na Casa da Xuventude de Betanzos, un grupo formado por 20 alumnas e un alumno.

De novo argumentamos que para conserva-lo patrimonio natural da nosa bisbarra son imprescindibles as actuacións de restauración de hábitats como as que estamos a facer continuadamente. Xa dun xeito máis didáctico, explicámoslles a forma na que, no seu futuro laboral, poden organizar xornadas de voluntariado ambiental para que sexan realmente beneficiosas e lles resulten atractivas ós participantes.

Complementámo-la nosa charla cunha visita á nosa Reserva de Anfibios do Catorce, lugar de reprodución de 11 especies distintas destes vertebrados tan ameazados. Logo visitamos A Espenuca, onde puideron coñece-lo traballo que estamos a realizar para recupera-lo bosque autóctono no entorno do seu miradoiro.

 
Aínda que o pasado luns demos por rematadas as actuacións de mantemento deste ano na Reserva de Anfibios do Catorce, esta mañá o Distrito Forestal II veu botarnos unha man para acometer unha tarefa que estaba pendente dende había anos.

Un madeireiro desfixo o camiño interior desta parcela de titularidade municipal no seu extremo leste. As profundas rodeiras dificultaban o tránsito; tamén a obrigada roza periódica das faixas de protección contra os lumes. Como aplanar o camiño con sachos resultaba inviable, o envío dun tractor forestal foinos de gran axuda. Nunha hora, o operario deixou o camiño en perfecto estado.

Agora, tanto visitantes como voluntarios poden acceder con facilidade. En caso de lume, tamén os bombeiros forestais coas súas motobombas; esperemos que non sexan necesarios, pero debemos asumir que facilitarlles o traballo de extinción é unha medida máis de prevención contra os incendios. Por todo iso estamos moi agradecidos ó Distrito Forestal.

 
Boa parte do traballo que estamos a facer en Fragas do Mandeo ten moi pouca visibilidade. Un exemplo é o labor que estivemos realizando nas últimas datas e rematamos hoxe.

Creamos a Reserva de Anfibios do Catorce no ano 2016. O obxectivo da súa existencia é manter en boas condicións un espazo que, segundo nos indicaron os herpetólogos que o coñecen, resulta se-lo mellor enclave para a reprodución de anfibios do termo municipal de Coirós. De feito, na reserva crían 11 especies de anfibios, das 14 especies autóctonas galegas. Por ese motivo debemos conservar en boas condicións o hábitat deste grupo faunístico tan ameazado pola crise climática.

Pero non basta con crear unha reserva: tamén hai que mantela ó longo dos anos. Periodicamente temos que executar tarefas tales como eliminar invasoras, roza-los camiños e as bandas de protección contra o lume, ou limpa-las cunetas para que corra a auga cara ás pozas. Pero estes días estivemos ocupados nunha labor que soamente hai que facer de tarde en tarde: o rexuvenecemento das charcas.

Toxos, xestas, silvas e salgueiros medran moi rapidamente. Van ocupando pouco a pouco o espazo das charcas, reducindo a lámina de auga, dando exceso de sombra e enchendo a auga de follas caídas, que logo van podrecendo e consecuentemente reducen o osíxeno disolto. Como non temos grandes herbívoros —nin silvestres nin domésticos— que limiten este crecemento, temos que substituílos con traballo manual, sempre respectando certa heteroxeneidade na vexetación.

A reserva presenta agora as cicatrices da intervención. Pero na próxima primavera volverá a renacer con aínda máis esplendor: as tres especies de orquídeas presentes terán máis luz, as curuxas gozarán de máis espazo libre para cazar e, xa este inverno, os anfibios atoparán mellores condicións para se reproducir.

Pero tamén hai labores que por pequenas pasarán desapercibidas, como lavar os paneis informativos e as cancelas, varrer os dous refuxios, retirar os entullos dunha vella parede que caeu, etc.

En resumen, unhas actuacións que requiriron en total 61 horas de traballo imprescindible, pero non sempre percibido polos visitantes ocasionais. Por ese motivo, con frecuencia falamos de que facemos un labor invisible.

 
A eco-regata deste ano contou cun magnífico tempo, pois nin fixo calor, nin choveu, nin molestou o vento. Iniciouse coa marea baixa, momento no que atopamos no porto o problema habitual das ramplas cubertas por unha grosa capa de esteiro, ó que se engadiu este ano que unha delas estaba indebidamente ocupada por un contedor de obra. Participaron tres embarcacións (Arguindei, Sin Frenos e Fragas do Mandeo) e 23 persoas. Debido a que xa tiñan pasado varios días dende a marea viva, non chegou a inundarse o xuncal durante a recollida, polo que puidemos apañar os refugallos con comodidade. Entre eles, apareceron voluminosos como un arcón frigorífico, un contedor doméstico de lixo e unha roda. Rematada a xornada a última hora da tarde, foi o momento de pesar: un total de 286,95 kg. Esta cifra é lixeiramente superior á do ano pasado, seguramente grazas ó maior peso dos voluminosos. Tralas grandes limpezas das primeiras eco-regatas, agora xa non se atopa tanto lixo e aparece máis disperso, requirindo máis tempo localizalo. Sumando a esta cifra o recollido noutras xornadas de voluntariado, resulta que superamos amplamente as 35 toneladas —exactamente 35.505,35 kg— de refugallos retirados na marisma da ría de Betanzos. Como remate da xornada tivemos a tradicional cea de convivencia, grazas á xenerosidade de Lar de Unta e de Roxín Roxal.

Tal como estaba previsto, o pasado xoves emitimos en directo a nosa conversa sobre o desmán ibérico co zoólogo galego-asturiano Dr. Carlos Nores. Esta especie foi declarada «en perigo crítico de extinción» o pasado mes de maio polo goberno español; seguramente a UICN tamén a catalogará do mesmo xeito na próxima revisión do seu status. Dada a súa distribución, limitada á península Ibérica, e tendo en conta que está presente en ríos da nosa bisbarra, temos unha especial responsabilidade na súa conservación. Na extensa —pero moi amena— conversa, puidemos coñece-la forma de vida deste discreto micromamífero semiacuático. Os seus estritos requirimentos de hábitat limitan os treitos dos ríos onde pode vivir e refuxiarse dos seus predadores, o que complica a súa conservación. O profesor Nores insistiu en que o mellor que podemos facer por este animaliño é difundi-la súa relevancia como especie e os problemas que está a sufrir. Por iso animamos a tódolos nosos simpatizantes a compartir entre os potenciais interesados o enlace da sesión da charla.

As últimas dúas xornadas de voluntariado estiveron caracterizadas polo mal tempo, pois iniciámolas con choiva, aínda que nos dous casos a media mañá parou de caer auga. As 15 persoas que participaron na des-eucaliptización do último monte que temos mercado afanáronse por amorear coidadosamente a ramallada que quedou trala corta dos eucaliptos que tiña. Deste xeito podrecerá rapidamente e quedará liberado máis espazo para a próxima plantación de árbores autóctonas; entre tanto as moreas servirán de refuxio a pequenos vertebrados. Mediante as explicacións previas e mailo labor realizado, os participantes coñeceron directamente o duro traballo que significa restaura-lo bosque de ribeira. Aínda hai ramallada por amorear, motivo polo que convocaremos novas xornadas.

Rematámolo programa coa participación na limpeza simultánea dos ríos galegos. Con este motivo achegámonos 13 persoas ó Lambre, río que xa limparamos anteriormente nun par de ocasións, onde percorremos un treito de máis de 3 km augas abaixo da abandonada central hidroeléctrica de Goimil. Durante a mañá non atopamos moito lixo no leito do río, pero cara ó remate da xornada apareceron vellos vertedoiros no terraplén que separa a estrada do río. Finalmente, retiramos 289,60 kg de lixo, destacando entre os voluminosos un frigorífico e un retrete coa súa cisterna; tamén aproveitamos para arrincar 4,20 kg dunha flor exótica, o amarilis, aínda que quedaron pendentes varios focos desta e doutras especies exóticas con diferente carácter invasor.

Resumindo, en total foron 51 participacións nas xornadas de voluntariado, por parte de 40 persoas distintas (varias acudiron a máis dunha xornada). A todas elas temos que agradece-lo traballo feito en favor do noso patrimonio natural e seren un exemplo de compromiso coa conservación da natureza.

Non houbo mellor forma de celebra-lo noso décimo quinto aniversario.

 
Entre os días 13 e 21 de setembro imos celebra-la décimo-segunda edición da Semana de Custodia do Territorio nas Mariñas. Titulada 15 anos conservando o noso patrimonio natural, o seu programa reflicte o desexo de conmemorarmos este aniversario traballando directamente na restauración de hábitats. Perseveramos así nunha misión que dá sentido á existencia da nosa entidade e que levamos desenvolvendo continuadamente dende os inicios.

Nesta nova edición tratamos de seguir inculcando nos cidadáns a necesidade de se implicar directamente na conservación do noso patrimonio natural a través da custodia do territorio, participando como voluntarios e doadores en actuacións de mellora dos espazos naturais da nosa bisbarra.

Con este obxectivo programamos tres xornadas de voluntariado para mellorar hábitats de ribeira, uns ambientes caracterizados por daren acubillo a numerosas especies ameazadas. No capítulo de difusión da biodiversidade local, daremos a coñecer unha especie en perigo crítico, presente en ríos da nosa bisbarra: o desmán ibérico.

Por favor, descarga o programa e o cartel da Semana para compartilos no teu entorno persoal e redes sociais: así facilitarás que a información chegue a tódolos interesados en participar.

Para apuntarte nas actividades, por favor, ponte en contacto coa organización no teléfono 981 105 903 ou envía un correo electrónico a correo@fragasdomandeo.org cos teus datos (nome completo, DNI, data de nacemento, móbil, concello de residencia e actividades nas que desexas participar). Deste xeito terás un seguro de accidentes, recibirás indicacións detalladas por adiantado e facilitarásno-la organización.

Eco-regata na ría de Betanzos: Iniciámo-lo programa con esta multitudinaria recollida de lixo na marisma. Nas nove edicións anteriores retiramos máis de 19 toneladas de refugallos. Sumando os resultados das nosas campañas, dende o ano 2014 son máis de 35 toneladas. Pero aínda así queda moito por apañar. Animamos a toda a cidadanía a participar nesta competición lúdica na que a rivalidade será por coida-la ría. As embarcacións partirán cos equipos de voluntarios do porto de Betanzos, mentres outros voluntarios quedarán no peirao axudando a descarga-los sacos de lixo. Colaboran na organización asociacións de Betanzos (ARBE e Lar de Unta), de Bergondo (Club de Remo Olímpico do Mandeo e Asociación Ría do Pedrido) e de Paderne (Roxín Roxal). Tamén colaboran o Concello de Betanzos, Protección Civil e comercial Vicente de la Fuente. Ponte en contacto connosco se queres participar, aínda que non teñas lancha, indicando se vas a te embarcar ou ben a axudar no porto. Máis datos na folla informativa.
Data: Sábado 13 de setembro, de 16:00 a 20:30 horas.
Lugar: Porto de Betanzos.

Charla «En perigo crítico: o desmán ibérico»: Conversaremos co zoólogo Dr. Carlos Nores sobre este pequeno mamífero insectívoro. Aínda que habita de forma desapercibida en ríos da nosa bisbarra, ten sufrido un grave declive malia non interferir en intereses humanos. Sendo unha das dúas especies ameazadas a nivel planetario presentes nesta zona, incluso declarada «en perigo crítico de extinción» no territorio español, temos a responsabilidade de facer todo o posible para conservalo. A charla será emitida telemáticamente co obxecto de darlle maior audiencia, para o que contamos coa colaboración técnica de Roxín Roxal.
Data: Xoves 18 de setembro, de 19:30 a 21:00 horas.
Lugar: Emisión telemática en directo (tamén dispoñible posteriormente en diferido) a través de Youtube na sesión da charla.

Des-eucaliptizando Chelo: Hai aproximadamente un mes que mercamos unha parcela de 6.689 m² de superficie na ribeira do río Mandeo. Os anteriores propietarios acababan de corta-los eucaliptos que tiña, respectando os grandes carballos que alberga. Agora cómpre convocar unha xornada de voluntariado para xestiona-la biomasa e elimina-los rebrotes dos eucaliptos, de xeito que neste inverno poidamos reforestala cunha ampla variedade de árbores autóctonas da nosa bisbarra. Situada nunha zona de fácil acceso, onde se mestura o valor ecolóxico co atractivo paisaxístico que fai de Chelo un lugar tan visitado, a restauración do bosque de ribeira resultará dobremente beneficiosa. Por favor, ponte en contacto connosco previamente no caso de quereres participar. Máis datos na folla informativa.
Data: Sábado 20 de setembro, de 9:30 a 14:00 horas.
Lugar: Partiremos dende o Centro de Saúde de Betanzos.

Limpeza simultánea de ríos: As recollidas de lixo que facemos periodicamente nos ríos Mandeo e Mendo están logrando que atopemos cada vez menos refugallos nos 50 km de ribeira que apadriñamos neles. Por este motivo, nesta ocasión imos librar de lixo o río Lambre. Será a duodécima vez que colaboremos na limpeza simultánea dos ríos galegos, coordinada polo Proxecto Ríos, que acadará a decimo-oitava edición. O ano pasado participamos 1.322 persoas e máis de 70 entidades, limpando treitos de ríos en 56 concellos galegos e superando o lixo retirado as 10 toneladas de peso. Por favor, ponte en contacto connosco previamente no caso de quereres participar. Máis datos na folla informativa.
Data: Domingo 21 de setembro, de 9:30 a 14:00 horas.
Lugar: Partiremos dende o Centro de Saúde de Betanzos.

Nun ano de secas, inundacións e incendios, non podemos esquece-lo importante papel que xogan os bosques de ribeira na conservación dos recursos hídricos, na modulación das enchentes e como barreira fronte o avance dos lumes. A súa capacidade de defende-los solos fronte a erosión e de filtra-las escorras cargadas de cinza cando chove tra-los incendios, aumenta a resiliencia dos ecosistemas fronte ós graves problemas ambientais que estamos a sufrir. Xa que logo, é necesario recupera-los bosques de ribeira dunha forma sistemática, con accións concretas caracterizadas pola eficacia e a constancia, tal como xa facemos nós ó longo de todo o ano. A Semana de Custodia é unha oportunidade para que as persoas preocupadas poidan empezar a colaborar nesta liña, dunha forma directa, eficaz e coordinada.

Nunha situación de grave crise climática e ambiental, non queda outra que implicarnos directamente para encara-lo futuro con esperanza.

A Deputación da Coruña financiará nun 80 % os seguros de voluntariado.

 
Hoxe volvemos á notaría de D. Óscar Manuel López Doval en Betanzos para asina-la escritura de compra dunha parcela situada no lugar de Chelo.

O monte é relativamente grande, pois ten 6.689 m² de superficie. Cando nos puxemos en contacto cos anteriores propietarios, acababan de corta-los eucaliptos que tiña, respectando os grandes carballos que alberga. Situada na beira do río Mandeo, nunha zona onde se mestura o valor ecolóxico co atractivo paisaxístico que fai de Chelo un lugar tan visitado, a restauración do bosque de ribeira resultará dobremente beneficiosa. Pronto convocaremos unha xornada de voluntariado para iniciar a súa recuperación.

Igual que en anteriores ocasións, temos que lembrar que esta adquisición foi posible grazas á xenerosidade dos nosos modestos doadores. Se compartes connosco a preocupación pola conservación das fragas do río Mandeo, consulta a sección Colabora, onde tamén poderás coñece-los beneficios fiscais de facernos unha achega.

 
Esta mañá estivemos na notaría de D. Óscar Manuel López Doval en Betanzos para asina-la escritura de compra de dúas parcelas situadas no monte da Espenuca (Coirós).

Aínda que suman unha superficie reducida, 1.730 m², teñen a súa importancia. Unha delas testa con outras dúas que xa temos; a outra está nun lugar con bastante valor ecolóxico e paisaxístico. En ámbalas dúas medra o bosque autóctono e van permitirnos facer nelas unha xestión que impida o constante e silencioso avance das árbores exóticas.

De novo, esta adquisición foi posible grazas á xenerosidade dos nosos modestos doadores. Se compartes connosco a preocupación pola conservación das fragas do río Mandeo, consulta a sección Colabora, onde tamén poderás coñece-los beneficios fiscais de facernos unha achega.